We denken vaak dat we bewust keuzes maken: waar we werken, met wie we een relatie aangaan, hoe we reageren in stressvolle situaties. Maar wist je dat een groot deel van ons gedrag, onze gevoelens en zelfs onze gedachten wordt aangestuurd door iets waar we ons nauwelijks bewust van zijn? Ons onbewuste.
In dit artikel leg ik uit wat het onbewuste precies is, hoe het invloed heeft op je dagelijks leven en hoe therapie kan helpen om helderheid en rust te vinden door beter te begrijpen wat er onbewust speelt.
Wat is het onbewuste?
Het onbewuste kun je zien als een soort opslagplaats. Daar liggen herinneringen, emoties, overtuigingen en ervaringen opgeslagen die je ooit hebt meegemaakt, maar waar je je nu niet (meer) bewust van bent. Sommige daarvan zijn prettig, andere pijnlijk of verwarrend. Vaak hebben we die weggestopt omdat ze op dat moment te veel waren om te verwerken.
Toch blijven ze op de achtergrond actief. Dat gebeurt niet met slechte bedoelingen, maar juist om ons te beschermen. Het onbewuste is razendsnel, leert van eerdere ervaringen, en probeert je te behoeden voor gevaar of afwijzing. Maar het ‘weet’ niet altijd dat je inmiddels volwassen bent en in een andere situatie zit. Daardoor kun je reageren alsof je nog steeds in het verleden leeft.
Hoe merk je dat je onbewuste aan het stuur zit?
Iedereen heeft wel eens het gevoel “Ik weet eigenlijk niet waarom ik zo reageer” of “Ik snap mezelf soms niet.” Dat is vaak een signaal dat er onbewuste processen meespelen. Enkele voorbeelden:
- Je schrikt hevig van kritiek, zelfs als die mild bedoeld is.
- Je raakt in paniek bij situaties die anderen als normaal ervaren.
- Je kiest steeds dezelfde soort partner, ook al weet je dat het patroon niet werkt.
- Je saboteert jezelf vlak voordat iets goed dreigt te gaan.
Dit zijn geen bewuste keuzes. Vaak ligt er een dieper gevoel onder, zoals angst om afgewezen te worden, overtuigingen als “ik ben het niet waard”, of herinneringen aan eerdere pijn. Je hoofd snapt misschien dat je veilig bent, maar je lichaam en gevoel reageren anders. Dat is het onbewuste aan het werk.
Waarom werkt praten erover soms niet?
Veel mensen zeggen: “Ik snap waar het vandaan komt, maar het gevoel verandert niet.” Dat is heel begrijpelijk. Inzicht met je hoofd is namelijk niet altijd genoeg om oude pijn of patronen los te laten.
Vergelijk het met een ijsberg: het topje dat je ziet, is je bewuste denken. Maar het grootste deel — je onbewuste overtuigingen, emoties en reacties — zit daaronder, onzichtbaar. Als je alleen op het topje werkt, verandert er onder water weinig.
Daarom helpt het om op een dieper niveau te werken — met therapievormen die je helpen om contact te maken met wat er onder de oppervlakte leeft.
Hoe kan therapie helpen om je onbewuste beter te begrijpen?
In therapie krijg je ruimte om te vertragen, te voelen en te onderzoeken wat er echt speelt. Vooral psychodynamische therapie en hypnotherapie richten zich op het onbewuste. Ze helpen je om niet alleen te praten over wat er is gebeurd, maar ook om te verwerken wat dat met je heeft gedaan — en doet.
- Herkennen van patronen
Samen met een therapeut kun je ontdekken welke patronen je steeds herhaalt. Bijvoorbeeld: steeds te veel geven in relaties, jezelf kleiner maken, of bang zijn voor conflict. Als je snapt waar die patronen vandaan komen, kun je nieuwe, gezondere keuzes maken. - Werken met het gevoel, niet alleen met woorden
In hypnotherapie werk je in een diepe staat van ontspanning, waardoor je makkelijker toegang krijgt tot beelden, herinneringen of emoties die je normaal wegdrukt. Dat klinkt misschien spannend, maar veel mensen ervaren het juist als veilig en verhelderend. - Heling van oude pijn
Soms komen er herinneringen of gevoelens boven die je jarenlang hebt weggestopt. In therapie kun je die alsnog verwerken, met de steun van iemand die naast je staat. Zo krijgen ze een plek, en kunnen ze je niet langer (onbewust) sturen. - Vertrouwen op je intuïtie
Als je beter begrijpt wat er onbewust speelt, leer je jezelf opnieuw kennen. Je leert voelen wat van jou is, en wat je hebt overgenomen van anderen. Dat helpt om keuzes te maken die beter bij jou passen — niet uit angst, maar vanuit vertrouwen.
Tot slot
Je hoeft niet alles met je hoofd te begrijpen om te kunnen veranderen. Soms ligt de sleutel tot rust, verbinding of zelfvertrouwen juist in het durven kijken naar wat je tot nu toe hebt genegeerd of onderdrukt.
Je onbewuste wil je niet tegenwerken — het wil je beschermen. Maar als je leert luisteren naar wat het je vertelt, kun je ontdekken dat er onder de angst of twijfel ook kracht, wijsheid en ruimte schuilt.
Therapie kan daarbij een kompas zijn. Niet om je te repareren — want je bent niet kapot — maar om je te helpen thuiskomen bij jezelf.
